-
1 кысып чыгару
1) выда́вливать/вы́давить; выжима́ть/вы́жать2) вытесня́ть/вы́теснить (кого, что) -
2 чыгару
перех.1) вынима́ть/вы́нуть, выта́скивать/вы́тащить, вытя́гивать/вы́тянуть; извлека́ть/извле́чь, выкла́дывать откуда-л.кесәдән акча янчыгы чыгару — вы́нуть из карма́на кошелёк
лотерея билеты тартып чыгару — вы́тянуть лотере́йный биле́т
бармагына кергән шырпыны чыгару — извле́чь (вы́тащить) из па́льца зано́зу
2) выноси́ть, выводи́ть/вы́вести, удаля́ть/удали́ть ( из комнаты) || вы́вод, вы́воз, удале́ниегөлләрне балконга чыгару — вы́нести цветы́ на балко́н
баланы урамга чыгару — выводи́ть ребёнка на у́лицу
мәетне чыгару — выноси́ть те́ло поко́йника
3) выпуска́ть/вы́пустить, отпуска́ть/отпусти́ть, пропуска́ть/пропусти́ть || выпуска́ние, отпуска́ние, пропуска́ниепропусксыз чыгару — выпуска́ть без про́пуска
казларны сарайдан чыгару — вы́пустить гусе́й из сара́я
4) переправля́ть/перепра́вить; вывози́ть/вы́везти; перевози́ть/перевезти́, переноси́ть/перенести́ || перепра́ва; перево́з, перено́сотрядны фронт сызыгы аша чыгару — перепра́вить отря́д че́рез ли́нию фро́нта
балаларны дачага чыгару — вы́везти дете́й на да́чу
5) вы́сунуть (язык, руку, голову)башны чыгару — вы́сунуть го́лову, вы́сунуться
телен чыгару — вы́сунуть язы́к
6) вышиба́ть, прошиба́ть/прошиби́тьчөйне чөй кагып чыгару — вышиба́ть клин кли́ном
7) перепра́вить через что-л. (горы, болота, границу)елганың икенче ягына йөк чыгару — перепра́вить груз на друго́й бе́рег
8) снима́ть/снять, увольня́ть/уво́лить ( о работе); исключа́ть/исключи́ть ( из списка) || сня́тие, увольне́ние, исключе́ниепартиядән чыгару — исключи́ть из па́ртии
9) выселя́ть/вы́селить (из квартиры, города, территории)10) вывози́ть/вы́везти (мусор, удобрение, навоз), экспорти́ровать ( товар) || э́кспорт, вы́возбазарга яшелчә чыгару — вы́везти о́вощи на ры́нок
11) производи́ть/произвести́, вы́звать, породи́ть ( шум)12) испуска́ть/испусти́ть, издава́ть/изда́ть, распространя́ть/распространи́ть ( запах) || выделе́ние, распростране́ниечәчәкләр хуш ис чыгаралар — цветы́ издаю́т прия́тный за́пах
13) пуска́ть/пусти́ть, пролива́ть/проли́тькүз яше чыгару — пролива́ть слезу́
14) уделя́ть/удели́ть, выделя́ть/вы́делить часть чего-л.мөлкәттән өлеш чыгару — вы́делить часть иму́щества
15) добыва́ть/добы́ть, выдава́ть/вы́дать на-гора́ (руду, нефть и т. п.)күмер чыгару — добыва́ть у́голь
16) натвори́ть, набедоку́ритьберәр бәла чыгаруы бар — мо́жет натвори́ть беду́
17) выду́мывать, сочиня́ть, изобрета́ть, твори́ть (мелодию, рассказ, художественное произведение, предмет, образ, небылицу и т. п.)18) издава́ть/изда́ть, выпуска́ть/вы́пустить || изда́ние, вы́пусккитап чыгару — изда́ть кни́гу
заём һәм маркалар чыгару — вы́пустить заём и ма́рки
19) класть (печь, трубу) || кла́дка20) выси́живать/вы́сидеть, выводи́ть/вы́вести птенцо́в || выси́живаниечеби чыгару — наси́живать, выси́живать цыпля́т
кыр үрдәкләре бала чыгарган — ди́кие у́тки вы́вели утя́т
21) зава́риватьйомшак су чәйне яхшы чыгара — мя́гкая вода́ хорошо́ зава́ривает чай
22) перен. освободи́ться от кого-чего-л., вы́кинуть, вы́бросить (из головы, из сердца, из памяти)аны күңел түреннән чыгара алмый — не мо́жет вы́бросить её из се́рдца
бу уйны башыңнан чыгару — вы́кинь э́ту мысль из головы́
23) прям.; перен. выводи́ть/вы́вести (из терпения, из спокойствия), вы́тащить (из погреба, ямы, болота и т. п.)караңгылыктан чыгару — вы́вести из темноты́, вы́зволить (из темноты, неволи, беды)
24) выноси́ть/вы́нести (постановление, решение, приговор); де́лать, сде́лать ( вывод)26) издава́ть/изда́ть, дава́ть/дать (указ, приказ, распоряжение)27) производи́ть/произвести́, выпуска́ть/вы́пустить ( продукцию)көнкүреш әйберләре чыгару — производи́ть бытовы́е изде́лия
28) в функ. вспом. гл. переводится приставками раз-, вы- и обозначает:а) де́йствие, напра́вленное нару́жукысып чыгару — вы́давить
сыгып чыгару — вы́жать
б) зако́нченность, завершённость, исче́рпанность де́йствияисәпләп (хисаплап) чыгару — рассчита́ть, вы́числить
29) в функ. вспом. гл. слу́жит для образова́ния сло́жных отымённых глаго́ловбракка чыгару — забракова́ть
яраксызга чыгару — бракова́ть
ялганга чыгару — отмести́, отве́ргнуть, как ложь, приня́ть за ложь
•- чыгарып кую
- чыгарып салу
- чыгарып ташлау••чыгару да сал (куй) — вынь да поло́жь; выкла́дывай всю подного́тную
чыгарып алу — этногр. умыка́ть
-
3 кысу
перех.1) в разн. знач. жать, зажима́ть/зажа́ть, сжима́ть/сжать || зажи́м, сжима́ние, сжа́тиекул белән кысу — сжима́ть руко́й
арага кысу — зажа́ть ме́жду (чем-л.)
2) в разн. знач. сда́вливать/сдави́ть || сда́вливание; сти́скивать || сти́скивание3) жать, пожима́ть || пожима́ние, пожа́тие ( руки)4) прижима́ть/прижа́ть || прижима́ние; прижа́тие (к груди, к стене кого-л.)5) сужа́ть/су́зить || суже́ниеюлны кысу — сужа́ть доро́гу
араны кысу — сужа́ть промежу́ток (щель, прохо́д)
6) уменьша́ть/уме́ньшить, сокраща́ть/сократи́ть || уменьше́ние, сокраще́ние (в размерах, объёме)участокны кысу — уменьша́ть уча́сток земли́
7) уплотня́ть/уплотни́ть || уплотне́ние (настил досок; людей в трамвае и т. п.)8) жать/сжима́ть, сда́вливать || сда́вливание ( об одежде и обуви)итек (аякны) кыса — сапоги́ жмут ( ноги)
9) перен. дави́ть, принужда́ть, припира́ть/припере́ть || давле́ние, принужде́ние10) притесня́ть, угнета́ть, тира́нить || притесне́ние, угнете́ние, гнёт11) перен. ограни́чивать/ограни́чить, лимити́ровать, сужа́ть || ограни́чивание, ограниче́ние, суже́ние (расходов, потребностей)12) стесня́ть/стесни́ть || стесне́ние (в средствах кого-л.) прижима́ть/прижа́ть (кого-л. путём недодачи и т. п.)13) убавля́ть/уба́вить, сбавля́ть/сба́вить || убавле́ние (дотации, зарплаты)14) перен. тесни́ть, вытесня́ть || вытесне́ние ( врага); напира́ть || напо́р (на врага, неприятеля и т. п.)15) разг.; безл.а) ломи́ть ( в костях);б) спира́ть ( дыхание)•- кысып кертү
- кысып тоту
- кысып чыгару -
4 сулыш
сущ.1) прям.; перен. дыха́ние || дыха́тельныйаның сулышы тигез — дыха́ние его́ ро́вное
сулыш органнары — о́рганы дыха́ния
җылы сулышын тою — почу́вствовать её тёплое дыха́ние
ясалма сулыш алдыру — де́лать иску́сственное дыха́ние
яз сулышы — дыха́ние весны́
икенче сулыш — второ́е дыха́ние
актык сулышына кадәр — до после́днего дыха́ния (вздо́ха)
сулыш юллары — дыха́тельные пути́
2) выдыха́емый (и́ли вдыха́емый) во́здухсулыш белән керү — пони́кнуть вме́сте с вдыха́емым во́здухом
3) перен.; разг. мигшул сулышта ук — в то́т же миг
бер сулышта — в оди́н миг
•сулыш алмыйча тыңлау — слу́шать, затаи́в дыха́ние
сулыш киселү; сулыш өзелү — испусти́ть дух
сулыш өрү — вдохну́ть жизнь
- сулыш бетүсулышны кысып — затаи́в дыха́ние
- сулыш җиңеләю
- сулыш иркенәю
- сулыш киңәю
- сулыш кабу
- сулыш көпшәсе
- сулыш кысылу
- сулыш тараю
- сулыш чыгару
- сулышны буу••сулыш алмыйча — затаи́в дыха́ние
См. также в других словарях:
сыту — (СЫТЫЛУ) – 1. Каты кысып, эчендәге сыекчасын (яки сыек эчен) агызып чыгару, изү. Күкәйне: кабыгын ватып яки тишеп чи килеш ашамлыкка салу, кушу 2. Басып таптап яки бүтәнчә кысып үтерү, изү (бөҗәкне һ. б. ш.) 3. Берәр нәрсәнең өстенә басып, таптап … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ычкындыру — 1. Киертелгән, эләктерелгән, кысып тоткан җирдән кире чыгару, җибәрү, бушату бил каешын ы. . Кулны тоткан нәрсәдән алу, җибәрү. Кулдагы әйберне ялгыш яки ирексездән бушатып төшереп җибәрү, тотып тора алмау. Эләккән, кысылган, ябышкан яки… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
саву — (САУДЫРУ) – 1. Имчәкне кысып тарта тарта җилендәге сөтне сыгып агызып чыгару 2. Имчәк саугандагы кебегрәк хәрәкәтләр ясап, үзеңә таба тарта тарта чыгарып, җыеп тору (җеп, эчәге кебек нәрсәне) 3. Кан тамырларыннан чыгып, организмның берәр өлешендә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
сыгу — (СЫГЫЛУ) – I. 1. Кысып, эчендәге суын чыгару 2. Керне тиз һәм җиңелчә генә юып алу 3. күч. Берәүләр берәр нәрсәне көчләп алу 4. Әдәби әсәрнең һ. б. әһәмиятсезрәк урыннарын төшереп калдырып нык кыскарту. II. СЫГУ – 1. Сыгылмалы нәрсәләрне бөгү 2.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чатнату — 1. Бәреп, кысып һ. б. ш. нәр. б. ярылып киткән эзләр барлыкка китерү; артык тирән һәм зур булмаган ярык китереп чыгару 2. рәв … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чәйнәү — ф. 1. Ашамлыкны яки берәр нәрсәне, авызда төкерек белән аралаштырып, тешләр белән ваклау, изү 2. Тешләр белән эләктереп алып кысу кыскалау. Авызда йотмыйча тотып, тешләр белән кысу, әвәләү сагыз чәйнәү 3. Нәр. б. тешләр белән бик каты кысып… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
шыкырдату — 2. күч. Гармунда белер белмәс уйнау, тарткалап тавыш чыгару Ачу, усаллык яки башка хистән тешләрне каты кысып бер беренә ышку … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ысылдау — I. Ысс дигән тавыш чыгару (каз, елан тур.) 2. Ысс дип тынычланырга, шым булырга кушу, ымлау 3. Сөйләшкәндә чыжылдаучы авазларны сызгыручы авазларга алыштырып сөйләү (мәс. Дөбьяз сөйләшендә: пычак – пысак, әчкеч – әскес) 4. күч. Иреннәрне кысып,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ышылдау — I. Ысс дигән тавыш чыгару (каз, елан тур.) 2. Ысс дип тынычланырга, шым булырга кушу, ымлау 3. Сөйләшкәндә чыжылдаучы авазларны сызгыручы авазларга алыштырып сөйләү (мәс. Дөбьяз сөйләшендә: пычак – пысак, әчкеч – әскес) 4. күч. Иреннәрне кысып,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге